Eigenlijk wou hij schrijver worden. En
natuurlijk wilde hij ook de wereld veranderen.
Maar het liep anders. Jens Otto Krag
werd minister, premier zelfs, een van de vaders van de Deense
welvaartsstaat en hij loodste Denemarken de EU (toen nog Europese
Gemeenschap) in.
Vandaag is het honderd jaar geleden dat
hij werd geboren in Randers. Randers is een kleine drukke stad ten
noorden van Aarhus en onder de meeste Nederlanders latent bekend van
de handendroogblazer DanDryer. Ik heb tenminste vele malen bijna
gedachteloos het etiket van die machine gelezen terwijl ik wachtte
tot mijn handen werden droog- en warmgeblazen. Dan Dryer, Randers.
Maar ik dwaal af.
Jens Otto Krag was een veelbelovende
leerling. Jong al politiek geïnteresseerd, maar ook romantisch en en
druk bezig met schrijven. Een slim jongetje, gekoesterd door zijn
moeder, met een vader die er maar steeds niet in slaagde om zijn
winkels goed te laten draaien. Steeds moest de (rijke) familie van
zijn moeder bijspringen. Tussen zijn ouders was de verstandhouding
vaak zo slecht dat ze alleen nog maar via de jonge Jens met elkaar
spraken. Een eenzame en eng-verantwoordelijke rol.
Na zijn eindexamen vloog hij uit naar
Kopenhagen om economie te studeren en daar gleed hij, bijna zijns
ondanks leek het, de politiek in.
De sociaal-democratische politiek, want
wat hem fascineerde was hoe je met politieke planning de ergste
uitwassen van het kapitalisme kon tegengaan. Naast zijn baan op het
ministerie voor Vareforsyning (letterlijk vertaald: warenvoorziening
– hield het midden tussen handel en distributie) schreef hij
artikelen voor sociaal-democratische bladen en gaf hij lessen op
volkshogescholen en partijscholen over economie en financiële
politiek.
En zo komen we in een soort real-life
Borgen terecht. De prequel, zeg maar. Terwijl de Tweede Wereldoorlog
woedde, begon hij alvast het Denemarken van de toekomst te ontwerpen.
Hij kon goed schrijven en uitleggen en kreeg een reputatie als
denker. Hij schreef 'Fremtidens Danmark', een geschrift van de
sociaal-democraten over hoe Denemarken zich sociaal-economisch uit
het naoorlogse moeras moest trekken. Al kwamen de sociaal-democraten
niet direct in de regering, gezaghebbend was dat boek wèl. En later
als minister van (buitenlandse) handel, van economie, van arbeid, van
buitenlandse zaken, kreeg hij de gelegenheid om die gedachten in
daden om te zetten. Hij leidde drie kabinetten als premier. En als
rechtgeaard republikein viel hem ironisch genoeg de eer te beurt als
premier om de nieuwe koningin aan Denemarken voor te stellen toen de
oude koning overleed.
Maar Jens Otto Krag was ook een
levensgenieter. Vanaf zijn studietijd hield hij het vol om na een dag
werken stevig de bloemetjes buiten te zetten, om de volgende ochtend
om vijf uur nog even te werken aan dossiers en te schrijven aan
artikelen. Wein Weib und Gesang, en dan vooral die eerste twee. Hij
was een womaniser van jewelste. Vanaf een afstandje, en zeker met 'de
kennis van nu', leek het alsof hij gevangen was in een vlucht naar
voren. Verdrijf de eenzaamheid met meer werk, en weer een andere
vrouw, en nog een, en nog een.
Ten langen leste trouwde hij met Birgit
Tengroth, een Zweedse filmster/schrijfster, maar dat huwelijk liep
tragisch snel stuk. Toch wierp hij zich in een tweede huwelijk, deze
keer met een Deense filmster en theaterdirecteur, Helle Virkner. Ze waren de Kennedy's
van Denemarken: glamour en politiek waren een gelukkig huwelijk
aangegaan.
Zo leek het tenminste, voor een tijdje.
In 1973 kwam het tot een scheiding. Een jaar eerder had hij de Deense
nationale politiek vaarwel gezegd, meteen nadat hij Denemarken de EU
had ingeloodst.
Na een paar valse starts in andere
banen, onder andere hier aan de universiteit van Aarhus, keerde hij terug tot zijn eerste liefde, de schrijverij. Geen
fictie, maar mémoires. Hij was toeschouwer in zijn eigen leven
geworden, en daar werd hij niet gelukkig van.
Op 22 juni 1978 overleed hij in zijn
vakantiehuis in Skiveren, achter de schildersezel, 63 jaar oud.
Dat is Jens Otto Krag in het kort (en
grotendeels ontleend aan de spannende biografie van Bo Lidegaard).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten