Folketingsvalget 2015 - real-life Borgen

Vanochtend heeft premier Helle Thorning-Schmidt verkiezingen uitgeschreven voor het Deense parlement. Op 18 juni, een donderdag, mogen de Denen naar de stembus. Tot 16 juni mogen ze per brief stemmen. En je kunt ook thuis stemmen, als je het huis niet uitkunt en het op tijd aanvraagt.

Vanochtend voor negenen hingen de jongens en meisjes van de jeugdafdelingen van de Deense politieke partijen al in de lantaarnpalen. Al autorijdend zag ik ze, maar ik had geen tijd om foto's te maken. Het is een sport om zo snel mogelijk je plakkaten op goed zichtbare plekken te hangen. De binnenstad, bruggen en uitvalswegen zijn het populairst. Met militaire precisie zijn routes en auto's en niet te vergeten plakkaten op hardboard en tie-wraps in voldoende hoeveelheden gepland.

Alleen mag dat pas nadat de premier de verkiezingsdatum officieel heeft bekend gemaakt. En dat deed ze pas om tien uur 's ochtends. Voor elk te vroeg opgehangen plakkaat kan de politie veertig kronen in rekening brengen. Of dat ook gebeurt, is een volstrekt willekeurige zaak – en voor veel mensen reden om boos te worden over politici die de hand lichten met regels die ze nota bene zelf hebben gemaakt. Waar moet het heen met de wereld....

Dit weekeinde ging het gerucht al dat de verkiezingen snel zouden worden uitgeschreven. Gisteren kwam de regering met een investeringsvoorstel voor 'welvaart' (kinderen, bejaarden gezondheidszorg) – én kwamen de vismænd van de Economische Raad met het verheugende bericht, dat het goed gaat met de economie. En in lijn daarmee voeren de sociaal-democraten verkiezingscampagne: investeren in de Deense welvaart.

Coalitiegenoten van de partij Radikale Venstre (soort D66) voeren pikant genoeg campagne met verlaging van belastingen.

Grootste oppositiepartij Venstre, onder leiding van Lars Løkke Rasmussen, voert campagne om de overheidsuitgaven niet te vergroten, en vindt dat het moet lonen om te werken. Met andere woorden: de uitkeringen zijn te hoog.

SF, Socialistisk Folkeparti, die eerder uit de regeringscoalitie is gestapt, voert juist campagne om de uitkeringen te beschermen.

De andere grote oppositiepartij Dansk Folkeparti voert op twee punten campagne: een streng buitenlandersbeleid en een vluchtelingenstop, en behoud van de Deense welvaartsstaat.

Er doen ook nieuwe partijen mee aan de verkiezingen, waaronder Alternativet (Het Alternatief). Voor hen komen de verkiezingen nét iets te vroeg, ze zijn nog niet helemaal klaar met de voorbereidingen, zei kandidaat Julius G. Grantzau: 'Het is voor ons ook de eerste keer, vandaar!'

De grote onderwerpen worden de verdere ontwikkeling (of afbouw) van de verzorgingsstaat, en het buitenlanderbeleid. Vooral dat laatste bekijk en beluister ik met argusogen, al mag ik niet stemmen.

De komende drie weken is het dus een drukte van jewelste, een soort volksfeest bijna. Vanavond het eerste lijsttrekkersdebat. Real-life Borgen, jongens. Ik verheug me!

Tømmermænd

Der größte Feind des Menschen wohl,

das ist und bleibt der Alkohol.
Doch in der Bibel steht geschrieben:
„Du sollst auch deine Feinde lieben.“

Een gedichtje dat ik mijn vader af en toe hoorde uitspreken op gezellige feesten. Voor dat u denkt dat mijn vader een dronkenlap is: nee. Hij houdt van lekkere wijn, niets meer en niets minder.

Ik sta wat ambivalent tegenover alcoholgebruik. En al helemaal tegenover de Deense alcoholcultuur.. Toen we net in Aarhus waren, woonden we in een keurige, rustige, bijna saaie en stille wijk, waar de rust echter elke vrijdag- en zaterdagnacht wreed werd verstoord door lallende Denen die naar huis zwalkten onder het het voetballen met lege blikjes en het hier en daar kapotsmijten van flessen. Waar je de volgende dag dan weer om heen moest slalommen met je fiets. Nee, echt leuk.

Tegelijkertijd betrap ik mezelf erop dat ik geregeld rare teksten uitkraai als 'ja, laten we lekker dronken worden, laten we 'm flink raken, laat de kurken knallen, de champagne bruisen en het bier vloeien' terwijl ik het juist helemaal niet leuk vind om dronken te zijn. Een van de weinige gevallen waarin de weg ernaartoe leuker is dan de eindbestemming. Want het is wel leuk om een beetje aangeschoten te zijn, moet ik eerlijk bekennen.

Maar dronkenschap zit er zo ingeramd als uitdrukking voor gezelligheid dat ik me er, vreemd genoeg, niet aan kan onttrekken.

Bij de Denen zit de combinatie gezelligheid-dronkenschap vast verankerd in de volksaard, lijkt het. Een paar voorbeelden: ik hoorde een vriend zeggen dat een avond zo leuk was geweest omdat een van de anderen heel erg dronken was geworden. In de krant las ik een stukje over een vrouw die vertelde waarom ze het liefst witte wijn dronk: daar werd je zo fijn dronken van. Meerdere malen heb ik in de middag electriciens en loodgieters over de vloer gehad, die glimlachend en gehuld in een lichte alcoholwalm aan de slag gingen. Het toppunt was toch wel dat in een lesboek van de taalschool een stuk stond over de kater (en dan bedoel ik niet een katachtige), waarin omstandig werd uitgelegd wat je moest drinken om katerverschijnselen te vermijden. Gek genoeg kwam de meest voor de hand liggende remedie, niet zuipen, niet in het rijtje voor. Overigens is het Deense woord voor kater tømmermænd. Je zou denken: timmerman. Maar dat is weer een tømrer. Bron voor misverstanden als je uit Nederland komt!

Maar ik dwaal af.

Naar aanleiding van dat stukje in het lesboek bereidde ik een spreekbeurt voor en begon ik het beter te snappen. Ten eerste drinken Denen inderdaad om dronken te worden, niet per se omdat ze de alcohol lekker vinden (dat is trouwens wel mooi meegenomen, maar niet het doel). Ten tweede is het zo dat sinds een jaar of dertig, veertig, twee drinkculturen elkaar overlappen. De Deense drinkcultuur was die van bier bij de lunch voor het werkvolk, en snaps op hoogtijdagen voor iedereen. Het bier, dat was 'klein bier' en daar hoefde je niet starnakelbezopen van te raken, zielige gevallen daargelaten. Snaps, dat was voor hoogtijdagen en dan dronk je je een roes. Er hangt ook een romantisch waas van de stoere Viking omheen die, na Dorestad, Lindisfarne of een andere onschuldige stad te hebben platgebrand, eens lekker ging rieleksen op Vikingse wijze door middel van bruut alcoholmisbruik. Work hard, play hard.

De meditterrane drinkcultuur van elke dag wijn voor iedereen kwam in zwang tijdens de jaren zestig, en die ging een monsterverbond aan met de Deense drinkcultuur van 'drinken om de roes', dat is de verklaring voor de hedendaagse Deense alcoholconsumptie. Wat trouwens niet helemaal klopt, want het dagelijks bier was al een vast onderdeel van het Deense menu. Maar ja, als je wijn van dertien procent achterover giet als ware het bier van vijf procent, dan wil het dronken worden wel snel lukken.

In de loop der tijd heb ik mijn vragen voorgelegd aan allerlei soorten van Denen, en veel van hen zeggen dat het iets is dat bij jongerengedrag hoort. En dat klinkt niet onlogisch.

Maar dat geldt ook voor Nederland en Engeland, waar je straalbezopen voetbalfans en, in het Nederlandse geval, zuipketen voor jongeren hebt.

Er is een verschil, maar ik ben er nog niet achter.

Musik

Na het Songfestival vorig jaar bleven de Denen achter met een kater en een financiële tegenvaller van 77,4 miljoen Deense kronen (dat is ruim tien miljoen euro). Zou het daar aan liggen dat het Eurovisie Songfestival hier nu niet zo leeft? De manier waarop werd meegeleefd met Trijntje Oosterhuis (ik druk me neutraal uit) was tot in Denemarken te horen. Als je Nederlands verstond. Maar van de Deense bijdrage heb ik niets meegekregen. Ze kwamen trouwens ook niet door de halve finale...

Meer aandacht was er voor de Deense liederen-top vijftig. Afgelopen woensdag vond een concert plaats waarin de top-tien werd ontsluierd, georganiseerd door P2, de Deense radiozender voor klassieke muziek. Er kwamen schoolliedjes voorbij, Deense schlagers, en meezingers uit lang vervlogen tijden.

In Nederland is 'Kun je nog zingen, zing dan mee!' niet langer een begrip maar in Denemarken is samenzang nog springlevend. Stomverbaasd was ik, toen op de jaarvergadering van mijn zeilbootvereniging de leden opstonden en het clublied zongen/bromden/basten. Al die stoere baarden die met frisse tegenzin galmden dat het een aard had.

Samenzang in Denemarken is een geval apart. Het gebeurt veel en vaak. Er zijn veel scholen die de week, of soms zelfs de dag openen met samenzang. Het filmbedrijf Zentropa (doet er ook aan, en oefent zelfs – ik wist niet dat ze bestonden – begrafenisliederen! Bruiloften, verjaardagen en andere feesten worden vaak opgeleukt met een zelfgefabriekte tekst op de wijs van een bekend lied. Snel worden kopieën van de tekst rondgedeeld en hup, daar zingen ze weer.

Nu moet gezegd, dat het vooral de oudere generatie is die deze traditie in stand houdt. In mijn zeilclub, die eigenlijk een bejaardenclub is, houden de leden aan het eind en het begin van het seizoen 'standerhejsning'. De vlag van de vereniging (ook zoiets!) wordt elk half jaar vervangen door een nieuw exemplaar, en een verdienstelijk clublid krijgt het oude exemplaar (een vod, eigenlijk), plechtig overhandigd.

Waarna de de harmonicaspelers uithalen, de clubzangboekjes tevoorschijn komen en jong en oud (maar meestal oud) uit volle borst meezingen. En daarna zijn er worstjes en bier.

Het grappige is dat jongere Denen heel vaak niet meezingen, maar wel vinden dat het Deens is om het te doen. Het hoort bij de Deense identiteit. Er zijn verschillende soorten zangboeken, en het beroemdste is het Højskolesangbog. In Denemarken leefde sinds de negentiende eeuw, en leeft nog steeds, een traditie van volkshogescholen. Ook daar werd driftig gekweeld, en de liederen uit het begin van die periode behoren tot de klassiekers.

Veel van die liederen zijn oer-nationalistisch. Het is dus niet zo verwonderlijk dat de Denen dan ook fervent tegen het fascisme zongen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nou ja, niet zozeer tegen het fascisme als wel vóór Denemarken. Hele manifestaties werden het, vooral in Kopenhagen, waar grote groepen mensen bij elkaar kwamen en dan alle nationalistische tophits zongen terwijl de Duitsers ongemakkelijk toekeken.

Geheel naar verwachting stond in de Deense liederentopvijftig op nummer een de super-Deense hit (en het alternatieve volkslied) 'I Danmark er jeg født'. In Denemarken ben ik geboren, betekent het. Heel erg nationalistisch, en met tekst van niemand minder dan super-Deen Hans-Christian Andersen.

Nou is het een prachtig lied. Ik heb er zelf auditie mee gedaan toen ik lid werd van een koor. Maar het blijft raar om als buitenlander te zingen dat je in Denemarken geboren bent.

Mijn Deense lievelingslied is, op dit moment, een klassieker van de Deense componist Carl Nielsen. Die haalde de zesde plaats: 'Den danske sang er en ung blond pige' – het Deense lied is een jong blond meisje.

Tijdens het live uitgezonden concert waar de laatste tien toppers werden onthuld (luister vanaf 32:40) klonk het zo.

En in het gewone Deense leven klinkt het zo.

Samenzang, het heeft toch iets.

Kongetro

Vorige maand vierde koningin Margrethe van Denemarken haar vijfenzeventigste verjaardag met pracht en praal, en normaal zou ik daar een vrolijk blogje over hebben geschreven. Maar het weekend daarvoor schoot, zoals de Denen dat zo fraai zeggen, mij de koffie verkeerd in de hals toen ik het interview met haar las in Berlingske Tidende.

Ze zei dat buitenlanders zich moeten voegen naar wat in grote trekken de gewoonten zijn in Denemarken.

Ze zei ook, dat de Denen eisen moeten stellen aan buitenlanders, in elk geval de eis dat buitenlanders zich moeten verdiepen in het land waar ze terecht zijn gekomen. Dat het gaat om verwachtingen.

En tenslotte zei ze dat ze met de kennis van nu, de dingen die ze eerder in haar koninginnecarrière had gezegd over buitenlanders, niet zo zou hebben gezegd.

Het meest opmerkelijke dat ze daar over heeft gezegd nemen veel Denen haar nog steeds kwalijk, maar ik vond het geweldig stoer:

“En dan komen wij met onze 'Deense humor', met kleine wijsneuzige opmerkingen, we ontvangen ze koeltjes, en dan zijn we niet ver verwijderd van pesterij en erger. Dat hoort niet.”

“Så kommer vi med vores "danske humor" og små dum-smarte bemærkninger, så møder vi dem med kølighed, og så er der ikke langt til chikane og grovere metoder. Det kan vi ikke være bekendt.”

Dat was haar bijdrage aan het integratiedebat in 1984.

Dat nam ze dertig jaar na dato terug.

Eisen

Diep, diep teleurgesteld was ik. Ik wist niet dat ik zo koningsgezind was, maar klaarblijkelijk had ik ook verwachtingen - net zoals Denen verwachtingen hebben over buitenlanders. De koningin die ik tot dan toe had aangezien voor een kosmopolitische vrouw, zelf van (half-)buitenlandse afkomst (haar moeder was Zweedse), met een Franse man en twee zoons die een Australische en een Franse hebben getrouwd, huilde uiteindelijk mee met de nationalistische wolven in het Deense bos.

Wat stoort me er nou zo aan?

Ten eerste dat ze zich aansluit bij wat andere politici, Helle Thorning-Schmidt van de sociaal-democraten voorop, zeggen: we moeten eisen stellen aan buitenlanders!

Daar is op zich niets mis mee. Sterker nog, het stellen van eisen is juist goed, want dat betekent dat je a) de wederpartij serieus neemt en b) verwacht dat de wederpartij dat redelijkerwijs ook voor elkaar kan krijgen.

Maar aan de andere kant is die eis een holle frase die niet concreet is. Uit de echoput van pre-verkiezings-Denemarken komt een geluid naar voren, waaruit je kunt opmaken dat het oké is om eisen te stellen aan buitenlanders. Wat de eis inhoudt, doet er niet zo toe. Het gaat erom dat je kunt eisen. Als Deen.

Misschien ben ik nu ten prooi gevallen aan immigrantenparanoia, maar dit vind ik doodeng. Ik kan me de ongein op de werkplek al voorstellen. “Dit moet jij doen, omdat ik Deen ben in Denemarken en ik eisen aan jou kan stellen. Ah nee joh, grapje. Deense humor! Maar je moet het wel doen hoor, wat ik net zei. Nee, grapje! GRAPJUHHH! Kan je niet tegen een gebbetje dan? Je moet niet alles zo letterlijk nemen... die buitenlanders ook, altijd zo lichtgeraakt...”

Zucht.

Ik kan er met mijn verstand niet bij dat verstandige vrouwen zoals koningin Margrethe en premier Thorning-Schmidt (ook getrouwd met een buitenlander trouwens, de Brit Stephen Kinnock – inderdaad, de zoon van ex-Labourleider Neil Kinnock) zich voor dit soort xenofobe ongein laten lenen.

Dum-smart

En wat me verder enorm van koningin Margrethe tegenvalt is dat ze dus haar 'dum-smarte'-uitspraak terugneemt. Dat vond ik nou zo'n stoere stelling: je ziet in dat iets typisch Deens, die humor dus, integratie in de weg kan staan. En dat je er goed aan zou kunnen doen om dat aspect van je Deensheid wat naar omlaag bij te stellen, als handreiking.

Dat ze juist die uitspraak terugneemt, juist in verkiezingstijd, vind ik, sorry hoor Majesteit, laf.

Als je er een beetje over nadenkt is het hele buitenlanderdebat laf. Het gaat over 11,1 procent van de bevolking, waarvan het overgrote deel geen stemrecht heeft en een onbekend deel de taal niet (voldoende) spreekt om deel te nemen aan het maatschappelijke debat – over henzelf. En de rest van de bevolking kan roepen waar het zin in heeft, want iedereen is wel eens een buitenlander tegengekomen. Kortom, het niveau is niet om over naar huis te schrijven – al doe ik dat nu wel.

En 'thuis' is het al niet veel beter, helaas. Vluchten kan niet meer.

Ik word voorlopig geen republikein, maar mijn koningsgezindheid is flink gedaald.